HUKUKİ DEĞERLENDİRME

PAKET TUR SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ DEĞERLENDİRMESİ

Seyahat acentası ve tur operatörlerinin 1618 sayılı Yasada değiştirilen 12. maddesi uyarınca seyahat acentalarının taahhüt ettikleri hizmetleri, taahhüt ettikleri şekilde gerçekleştirmemesi veya hiç gerçekleştirmemesinden doğan zararları seyahat acentası veya tur operatörünün iflası da dahil olmak üzere teminat altına alan zorunlu seyahat sigortası yaptırma yükümlülükleri bugün tüm seyahat acentaları ve tur operatörleri tarafından bilinmekte ve fazlasıyla önemsenmektedir.

Bu sigortayı yaptırma yükümlülüğü, yalnızca paket tur satışlarında mevcut olup; zaman zaman paket tur tanımında yapılan faklılıklar nedeni ile hatalara düşülmekte , bu hatalar da işletme belgelerinin iptallerine varan çok sakıncalı sonuçların doğmasına yol açmaktadır. Bu nedenle  paket tur ve tanımı hakkında ilgili mevzuatta yapılan düzenlemelerin hukuki bir değerlendirme yapılmasına ihtiyaç vardır.

4822 Sayılı Kanunla, 4077 sayılı kanuna eklenen 6/C maddesi ile paket tur sözleşmesi tanımlanmış, aynı tanım, Paket Tur Yönetmeliği" nin 4. maddesinde de tekrar edilmiştir. 4077sayılı Kanun" un 6/ C maddesine göre; “ Paket Tur Sözleşmesi, Ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla sayılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti 24 saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren sözleşmeleri ve bir nüshası tüketiciye verilmesi zorunlu, önceden düzenlenmiş sözleşmelerdir.”

Dikkat edilecek olursa; bu tanımlama, paket tur sözleşmesinin tanımı ve unsurları ve tarafların hak ve borçlarını vermekten ziyade, sözleşmenin konusunun ne olduğunu göstermektedir.

Ulaştırma ve konaklama hizmetleri, paket tur sözleşmesinin olmaz ise olmaz şartı gibi düzenlenmiştir. Ancak bu ifade yanıltıcıdır. Kanun, sanki paket tur sözleşmesinin varlığından söz edebilmek için, hem ulaştırma hem de konaklama hizmetinin, birlikte sözleşme kapsamında bulunmasını ve buna ek olarak bunlara yardımcı sayılmayan en az iki turistik hizmetin de verilmesini şart koşmuş gibi görülmektedir. Bu durumda sanki birbirinden bağımsız 4 farklı  turizm hizmetinin bir arada sunulması halinde “ paket tur” dan söz edilebilirmiş gibi, bir anlam çıkmaktadır. Bu dilbilgisi bozukluğundan kaynaklanmaktadır. Burada, “ ulaştırma, konaklama gibi farklı turizm hizmetlerinden en az ikisinin bir arada sunulduğu   turizm hizmetleri” şeklinde tanımlamak, “ bu turizm hizmetlerinden birinin yardımcı hizmetlerinin asıl hizmetle birleşmesinin iki farklı turizm hizmetinin birleşmesi olarak kabul edilmeyeceğinin vurgulanması” ifade edilmek istenen anlamı daha doğru verecektir.

Hizmetlerin birleşik olması yanında, hizmetleri her şey dahil olduğu fiyatla satılması gerekmektedir.

Öte yandan paket turun ayırt edici bir diğer unsuru da hizmetin süresine ilişkindir.

Bir kişinin bir seyahat acentası veya tur operatörü aracılığı ile bir seyahati oluşturacak tek tek hizmetlerin satın alınması konusunda yapacağı sözleşmeler, bir paket olarak seyahat acentası tarafından hazırlanmış bir gezi sözkonusu olmadığından, aksine tüketicinin bizzat kendisi tarafından birleştirilip organize edildiğinden, paket tur kavramı içine girmez. Bu gibi sözleşmelere gezi aracılığı sözleşmesi denir.

Hizmetlerin Birleştirilmesi :

Paket turdan söz edebilmek için en az iki farklı (asli)turizm hizmetinin bir arada bulunması gerekmektedir. Hemen hemen birbirine denk ağırlıkta olan taşıma ve konaklama, taşıma ve tur, konaklama ve tur şeklindeki bireysel seyahat edimlerinden en az ikisinin ifa edilmesi halinde edimlerin bütünlüğü şartı gerçekleştirilmiş olur.

Asli bir edimin yan bir edimle birlikte yerine getirilmesi halinde edimlerin bütünlüğü ilkesi gerçekleşmiş kabul edilemez. Örneğin uçak bileti alınması halinde, umakta ayrıca yemek verilmesi bütünlük ilkesini gerçekleştirmez.

Her şey Dahil Fiyatlarla Satılması :

Yukarıda verilen kanuni tanımda, paket turdan söz edebilmek için paket turun her şey dahil fiyatla satılması gereği belirtilmiştir. Ancak bu, bazı otellerin uygulamakta olduğu her şey dahil konaklama ile ifade edilen, paket turun, her şey dahil fiyatla satılması farklı şeylerdir.

Kanunda bahsedilen, paket tur içinde yer alan hizmetlerin ayrı ayrı değil ,topluca, götürü olarak fiyatlandırılmış olmasıdır. Ancak ,  seyahati düzenleyenin hizmetlerin ücretlerini tek tek göstermek suretiyle yapacağı sözleşmelere Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun " un uygulanmamasını sağlamış olacaktır ki ; bu durum tüketiciyi koruma amaçlı bir kanunun ruhuna aykırıdır ve yasa koyucu bunu amaçlamış olamaz.

Dolayısıyla tüketici, her bir hizmet için ayrı ayrı ücret ödemiş bile olsa, paket tura dahil olan hizmetlerin de kanunun bu maddesi kapsamında olması gerekir. Birbiriyle bütünleşmiş iki ayrı turizm hizmetinin belirli bir paket içinde alınması, ve bu paket turun süresinin 24 saati aşması ya da en az bir  gecelik konaklama içermesi halinde, hizmetlerin ücretlerinin ayrı ayrı hesaplanmış olması paket turun kanun kapsamından çıkmasına sebep olmaz. Nitekim, AB" nin Turistik Geziler Hakkında Konsey Yönergesi" nin 2. maddesinde yer alan paket tur tanımın içinde bu durum açıkça vurgulanmıştır.

İzah edilen nedenle ; çoğu seyahat acentasının ücretlerini ayrı ayrı ödetmek kaydı ile zorunlu seyahat sigortası yaptırmamaları, işletme belgelerinin iptaline sebep olacağından bu konuda hassas davranılması gerekmektedir.

Avukat Müge CANPOLAT
T.C. Haliç Üniversitesi
Turizm Hukuku
Öğretim Görevlisi